Yeni Türk Ticaret Kanunu'nda köklü revizyona uğrayan
kurumlardan birisi de "birleşme" ve "tür değiştirme" dir.
Yürürlükte olan 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nda sadece 7 madde ile tanzim
edilmiş olan bu kurum, 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu'nda 36 madde
halinde düzenlenmiştir.
Ayrıca mevcut TTK' da yer almayan ancak vergi
mevzuatında yer alan düzenlemeler ile Maliye Bakanlığı ve Sanayi Ticaret
Bakanlığı'nın ortaklaşa yayınlamış olduğu tebliğ ile kısmen düzenlenmiş bulunan
"bölünme" müessesesi de maddi hukuk yönünden ilk kez bu kanunla
düzenlenmiştir. Yeni Türk Ticaret Kanunu'nda yer alan bu düzenlemelerde temel
olarak İsviçre hukukundan esinlenilmiştir.
Şirketler, yeni TTK' da da
Ø Devralma şeklinde birleşme (bir
şirketin diğerini devralması) ve
Ø Yeni kuruluş şeklinde birleşme
(birden fazla şirketin yeni bir şirket içinde bir araya gelmesi) olmak üzere
iki şekilde birleşebilirler.
Birleşme, devrolunan şirketin malvarlığı karşılığında,
bir değişim oranına göre devralan şirketin paylarının, devrolan şirketin
ortaklarınca kendiliğinden iktisap edilmesiyle gerçekleşir. Yeni TTK' da da
mevcut kanuna paralel olarak, birleşmeyle, devralan şirketin devrolunan
şirketin malvarlığını bir bütün halinde devralacağı (külli halefiyet ilkesi) ve
devrolunan şirketin tasfiyeye girmeden sona ereceği hüküm altına alınmıştır.
Birleşmenin "yeni kuruluş şeklinde birleşme" ve "devralma
şeklinde birleşme" şeklindeki iki farklı şekilde gerçekleşebileceği hükmü
de korunmuştur.
Anılan kanunun
124. maddesinde ticaret şirketleri;
Ø Kollektif,
Ø Komandit,
Ø Anonim,
Ø Limitet
Ve
Ø Kooperatif
Şirketler olarak sayılmış ve bunlardan; kollektif ile
komandit şirketlerin şahıs şirketi oldukları, anonim, limitet ve sermayesi
paylara bölünmüş komandit şirketlerin ise sermaye şirketi sayılacağı
belirtilmiştir.
Yeni Türk Ticaret Kanunu'nda, 6762 sayılı mevcut
kanunda yer alan türlerin aynı olması şartı terk edilerek, türler arası
birleşme serbestisi ilkesi bağlamında, geniş bir birleşme yelpazesi oluşturulmuştur.
Bu kapsamda, yeni kanunda izin verilen birleşmeler üç sınıf halinde şu şekilde
gösterilmiştir:
Sermaye
şirketleri;
Ø Sermaye şirketleriyle,
Ø Kooperatiflerle
ve
Ø Devralan şirket olmaları şartıyla,
kollektif ve komandit şirketlerle,
birleşebilirler.
Şahıs
şirketleri;
Ø Şahıs şirketleriyle,
Ø Devrolunan şirket olmaları şartıyla,
sermaye şirketleriyle,
Ø Devrolunan şirket olmaları şartıyla,
kooperatiflerle,
birleşebilirler.
Kooperatifler;
Ø Kooperatiflerle,
Ø Sermaye şirketleriyle
ve
Ø Devralan şirket olmaları şartıyla,
şahıs şirketleriyle,
birleşebilirler.
Ø Birleşme sözleşmesi yazılı şekilde yapılır; sözleşme, birleşmeye katılan
şirketlerin, yönetim organlarınca imzalanarak, genel kurulları tarafından
onaylanır.
Ø Birleşme sözleşmesinin imzalandığı tarih ile bilanço günü arasında altı
aydan fazla zaman geçmişse veya son bilançonun çıkarılmasından sonra,
birleşmeye katılan şirketlerin malvarlıklarında önemli değişiklikler meydana
gelmişse, birleşmeye katılan şirketlerin bir ara bilanço çıkarmaları gerekmektedir.
Ø Birleşmeye katılan şirketlerin; birleşme sözleşmesini, birleşme raporunu ve
birleşmeye esas oluşturan bilançoyu, bu konuda uzman olan bir işlem denetçisine
denetlettirmeleri gerekmektedir.
Ø Birleşmeye katılan şirketlerden her biri, genel kurul kararından önceki
otuz gün içinde; birleşme sözleşmesini, birleşme raporunu, denetleme raporunu,
son üç yılın yılsonu finansal tablolarıyla yıllık faaliyet raporlarını,
gereğinde ara bilançolarını, ortakların, intifa senedi sahipleriyle şirket
tarafından ihraç edilmiş bulunan menkul kıymet hamillerinin, menfaati bulunan
kişilerin ve diğer ilgililerin incelemesine sunmakla yükümlüdür. Bunlar ilgili
sermaye şirketlerinin internet sitelerinde de yayımlanmalıdır.
Ø Birleşmeye katılan şirketler tarafından birleşme kararı alınır alınmaz,
yönetim organları, birleşmenin tescili için ticaret siciline başvurmalıdır.
Ø Birleşmeye katılan şirketler, birleşme sözleşmesinde, ortaklara, devralan
şirkette, pay ve ortaklık haklarının iktisabı ile iktisap olunacak şirket
paylarının gerçek değerine denk gelen bir ayrılma akçesi arasında seçim yapma
hakkı tanıyabilirler.
Ø Devralan şirket birleşmenin gereği olarak sermayesini artırmışsa, ek olarak
esas sözleşme değişiklikleri de ticaret siciline sunulmalıdır.
Ø Devrolunan şirket, birleşmenin ticaret siciline tescili ile infisah olur.
Ø Tasfiye halindeki bir şirket, malvarlığının dağıtılmasına başlanmamışsa ve
devrolunan şirket olması şartıyla, birleşmeye katılabilir.
Ø Sermayesiyle kanuni yedek akçeleri toplamının yarısı zararlarla kaybolan veya
borca batık durumda bulunan bir şirket, kaybolan sermayeyi veya gerekiyorsa
borca batıklık durumunu karşılayabilecek tutarda serbestçe, tasarruf edilebilen
özvarlığa sahip bulunan bir şirket ile birleşebilir.
Sermayenin kaybı veya borca batıklık halinde birleşmeye katılma
Yeni TTK, yeni ihdas edilen 138 ve 139'uncu maddelerde
yer verilen düzenlemeler ile uygulamada ve öğretide tartışılan iki hususu da
çözüme kavuşturmuştur. 138'inci madde ile tasfiye halinde bulunan bir şirketin
birleşmeye katılmasına olanak tanınmış, ancak bunun için iki şart öngörmüştür.
Bunlardan ilki, malvarlığının, yani tasfiye paylarının dağıtılmaya başlanmamış
bulunması, ikincisi ise tasfiye halindeki şirketin devrolunan şirket olmasıdır.
Bu şartların varlığı bir işlem denetçisinin raporu ile ispatlanacaktır.
Çözüme kavuşturulan diğer husus ise sermayesiyle
kanuni yedek akçeleri toplamının yarısı zararlarla kaybolan veya borca batık
şirketlerin durumudur. Sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısı
bilanço zararlarıyla yitirilmişse "eksi bilanço", zararlar bunun
üstündeyse "borca batıklık" durumu, teknik terimle kırmızı bilanço
vardır. Yeni TTK' da eksi veya borca batık bilançonun varlığının şirketlerin
birleşmesini engellemeyeceği hüküm altına alınmıştır. Ancak bunun için, birleşmeye
katılan diğer şirkette bu açığı kapatabilecek tutarda serbestçe tasarruf
edilebilir özvarlığın bulunması gerekir. Eksi veya borca batık bilançonun
devralan veya devrolunan şirkette bulunması önemli değildir. Diğer bir
ifadeyle, batık şirket, devralan veya devrolunan şirket olabilir. Ancak,
serbestçe kullanılabilecek özvarlığını başka bir şirketi kurtarmaya tahsis eden
şirketin azınlıkta kalan ortaklarının menfaatini dikkate alması gerekir.
Birleşmede ortaklık payının ve haklarının korunması ve ayrılma akçesi
Yeni TTK' da, mevcut birleşme hukukunda izin
verilmeyen "denkleştirme ödemesi" ne de yer verilmiştir. Birleşme
işleminde, devrolunan şirketin ortakları, mevcut ortaklık paylarını ve haklarını
karşılayacak değerde, bir değişim oranına göre, devralan şirketin paylarını
iktisap ederler. Denkleştirme akçesi, malvarlıklarının değerlendirilmesinde
sıkça ortaya çıkan küsurun atılması karşılığında verilecek nakdi ifade eder. Bu
bağlamda denkleştirme akçesi, birleşmenin kavramsal bir öğesi olmayıp,
uygulamayı kolaylaştıran bir araçtır.
Mesela, devrolunan şirketin ortaklarına devralan
şirkette beherinin itibari değeri on Türk Lirası ve bir kuruş değerinde pay
verilecekse, devralan şirkette bu değerde veya katları değerinde pay bulmak çok
zordur. Oysa bir kuruş (yani bir kuruşlar toplamı) nakit olarak ortaklara
ödenirse birleşmenin uygulaması kolaylaşır. İşte bu nakit olarak ortaklara
ödenen bir kuruşlar toplamı denkleştirme akçesini ifade eder. Kanun metninde
yer alan hüküm uyarınca, denkleştirme akçesi, verilen payın gerçek değerinin
onda birini aşamaz.
Birleşme hukukuna hakim olan, birleşmeyi tanımlayan
ilkelerden biri "şirket payının korunması (devamlılığı)" veya diğer
bir ifadeyle ortak olma durumunun devamlılığı ilkesidir. Bu ilkenin mevcut
kanunda yer almayan ve yeni TTK ile getirilmiş olan istisnası ise "ayrılma
akçesi" dir. Birleşmeye katılan şirketler, birleşme sözleşmesinde,
ortaklara, devralan şirkette, pay ve ortaklık haklarının iktisabı ya da iktisap
olunacak şirket paylarının gerçek değerine denk gelen bir ayrılma akçesi
arasında seçim yapma hakkı tanıyabilirler.
Ayrılma akçesinin getirilmesinin amacı;
Ø Şirkette devamı arzu etmeyen,
birleşmeye muhalif olan ortakların ayrılma akçesini alarak şirketten
çıkmalarını temin etmek,
Ø Şirket içinde arzu edilmeyen,
devamlı sorun çıkaran azınlığın ve/veya ortağın ayrılma akçesi ödeyerek
şirketten çıkarma hakkını büyük çoğunluğa vermektir.
Buna uluslararası birleşme literatüründe, "ortağı
çıkararak birleşme" denilmektedir. Birleşme sözleşmesi, sadece ayrılma
akçesinin ödenmesini öngörüyorsa, bu sözleşmenin, devreden şirketin oy hakkını
haiz ortaklarının yüzde doksanı tarafından onaylanması gerekir. Bu nisapla
alınan bir kararla çıkarılmaları birleşme sözleşmesinde ismen belirtilmiş
bulunan ortaklar bu karara itiraz edemezler. Çıkarmaya itiraz edemeyen ortağın,
ayrılma akçesinin tutarına itiraz hakkı saklıdır.
Birleşme sözleşmesi, birleşme raporu ve bunların denetlenmesi
Her iki tür
birleşmede de yönetim organlarınca yazılı bir birleşme sözleşmesi hazırlanarak
imzalanır. Bu sözleşme birleşmeye katılan şirketlerin genel kurullarınca da
onaylanır. Birleşme sözleşmesinin asgari içeriği kanunun 146'ncı maddesinde
düzenlenmiştir.
Birleşmeye katılan şirketin yönetim organları ayrı
ayrı veya birlikte birleşme hakkında bir rapor hazırlarlar. Birleşme raporu,
birleşmeye katılan şirketlerin ortaklarına somut olaydaki birleşmeye ilişkin ve
bu birleşmeyi tanımlayan bilgi verilmesini amaçlamaktadır. Raporun, kanunda bu
husustaki hükümde öngörülen konularda, aydınlatıcı, gerekçeli ve tatmin edici
açıklamaları içermesi zorunludur. Birleşme raporunda değinilmesi gereken
hususlar kanunun 147'nci maddesinde sayılmıştır.
Birleşmeye katılan şirketler birleşme sözleşmesini, birleşme
raporunu ve birleşmeye esas oluşturan bilançoyu bu konuda uzman olan bir işlem
denetçisine denetlettirmek zorundadır. Bununla birlikte yeni TTK, küçük ve orta
ölçekli şirketlere bir kolaylık sağlamış ve tüm ortakların onaylaması şartıyla,
birleşme raporunun hazırlanmasından ve denetlemeden vazgeçebileceklerini hüküm
altına almıştır.
Yeni TTK' da birleşmeye ilişkin düzenlemeler oldukça
teferruatlı olmakla birlikte, bazı şartların varlığı halinde kolaylaştırılmış
birleşme yönteminin de uygulanması mümkündür. Buna göre;
Ø Devralan sermaye şirketi devrolunan
sermaye şirketinin oy hakkı veren bütün paylarına veya
Ø Bir şirket ya da bir gerçek kişi
veya kanun yahut sözleşme dolayısıyla bağlı bulunan kişi grupları, birleşmeye
katılan sermaye şirketlerinin oy hakkı veren tüm paylarına,
sahiplerse
sermaye şirketleri kolaylaştırılmış düzene göre birleşebilirler.
Ancak, devralan sermaye şirketi, devrolunan sermaye
şirketinin tüm paylarına değil de oy hakkı veren paylarının en az yüzde
doksanına sahipse, azınlıkta kalan pay sahipleri için;
Ø Devralan şirkette bu payların denk
karşılığı olan paylar verilmesi ya da şirket payları yanında, kanunun ilgili
maddesi gereğince, şirket paylarının gerçek değerinin tam dengi olan nakdi bir
karşılık verilmesinin önerilmiş olması ve
Ø Birleşme dolayısıyla ek ödeme
borcunun veya herhangi bir kişisel edim yükümlülüğünün yahut kişisel
sorumluluğun doğmaması,
hâlinde
birleşme kolaylaştırılmış usulde gerçekleşebilir.
Birleşmeye katılan şirketlerin, bu şartları taşıması
halinde, birleşme sözleşmelerinde kanuna göre yer verilmesi gereken asgari
hususların sadece bir kısmına yer verilmesi, birleşme raporunun hazırlanması ve
birleşme işlemin denetlenmesi yükümlülüklerinden vazgeçilmesi, birleşme
sözleşmesinin genel kurul onayına sunulmaması gibi kolaylıklar sağlanılmıştır.
Birleşmede çalışanların korunması
Yeni TTK ile birleşme, devir, bölünme ve tür
değiştirme işlemlerinde işçilerin devralan şirkete geçişleri, hakları ve
sorumlulukları hakkında 4857 Sayılı İş Kanunu ile paralel olacak şekilde yeni
hükümler getirilmiştir. İşçilerle yapılan hizmet sözleşmeleri, işçi itiraz
etmediği takdirde, devir gününe kadar bu sözleşmeden doğan bütün hak ve
borçlarla devralana geçer. İşçi itiraz ettiği takdirde, hizmet sözleşmesi
kanuni işten çıkarma süresinin sonunda sona erer; devralan ve işçi o tarihe
kadar sözleşmeyi yerine getirmekle yükümlüdür. Devreden ve devralan, işçinin
devir öncesi doğmuş olan ve hizmet sözleşmesinin sona erdiği tarihe kadar
muaccel olacak alacakları için işçiye karşı müteselsilen sorumlu olacaktır. İşçi
muaccel olan ve muaccel olacak alacaklarının teminat altına alınması
isteyebilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder