Turizm işletmeleri, Şehirlerarası yolcu taşımacılığı, Şans oyunları, Spor toto ve at yarışları işletmeciliğinde belge düzeni

2 Mart 2011 tarih ve 27862 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 406 seri nolu VUK Genel tebliği ile Turizm işletmeleri, Şehirlerarası yolcu taşımacılığı, Şans oyunları, Spor toto ve at yarışları işletmeciliğinde belge düzeni hakkında açıklamalar yapılmıştır. Söz konusu genel tebliğ hükümleri aşağıya çıkarılmıştır.

Turizm Organizasyonu Faaliyetinde Bulunan Mükelleflerin Düzenledikleri Turlara Ait Vasıtalarda Bulunması Gereken Belge

 
177 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin (I) numaralı bölümünde, turizm organizasyonu Faaliyeti ile iştigal eden firmaların düzenledikleri turlara ait vasıtaların seyri sırasında, vasıtalarında bulunması ve istenildiğinde yetkililere ibraz edilmesi gereken belgeler sayılmış, bu belgelerin vasıtalarda bulundurulması şartıyla ayrıca yolcu listesi ve yolcu taşıma bileti aranmayacağı ifade edilmiştir.

Sayılan belgeler arasında, Kültür ve Turizm Bakanlığınca verilmiş bulunan "Seyahat ve Acenta İşletme Belgesi"nin aslı veya noter tasdikli sureti de yer almaktadır.

Diğer taraftan, seyahat acentelerinin ve şubelerinin kuruluş ve çalışma esaslarını, hizmetlerinin kapsamını ve niteliklerini ve diğer hususları düzenleyen Seyahat Acentaları Yönetmeliğinin Paket tur ve turlarda bulundurulması gereken belgeler başlıklı 40 ıncı maddesinde, paket tur ve turlarda seyahat acentası yetkilisinin, seyahat acentası işletme belgesinin Türkiye Seyahat Acentaları Birliği tarafından onaylanmış suretini bulundurmasının zorunlu olduğu belirtilmiştir.

Vergi Usul Kanununun Mükerrer 257 inci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi ile Maliye Bakanlığı, mükellef ve meslek grupları itibariyle muhasebe usul ve esaslarını tespit etmeye, bu Kanuna göre tutulmakta olan defter ve belgeler ile bunlara ilaveten tutulmasını veya düzenlenmesini uygun gördüğü defter ve belgelerin mahiyet, şekil ve ihtiva etmesi zorunlu bilgileri belirlemeye ve bunlarda değişiklik yapmaya yetkili kılınmıştır.

Yukarıda zikredilen yetkiye istinaden, mezkûr Yönetmelik hükmü de dikkate alınarak, bu Tebliğin yayımından itibaren, turizm organizasyonu faaliyetinde bulunan mükelleflerin, düzenledikleri turlarda kullanılan vasıtaların seyri sırasında bulunması zorunlu olan Kültür ve Turizm Bakanlığınca verilmiş seyahat acenta işletme belgesinin aslı veya noter onaylı örneği yerine Türkiye Seyahat Acenteleri Birliğince tasdik edilmiş suretinin bulundurulması hâlinde de ayrıca yolcu listesi ve yolcu taşıma bileti aranmayacaktır.

Müşterilerin Kendilerine Servis Esasına Göre Yemek Hizmeti Verilen İşyerlerinde Belge Düzeni

Uygulamada Bedeli alındıktan sonra yiyecek ve içeceklerin müşterilerin kendilerince servis edilmesi esasına göre yemek hizmeti verilen işyerlerinde, müşterilerin talep ettikleri yiyecek ve içeceklerin takip edilebilmesi amacıyla ödeme kaydedici cihazlardan bağımsız olarak sipariş bilgilerini gösteren ve malî geçerliliği olmayan fiş veya belgeler üreten çeşitli cihazlar kullanılmaktadır.

Vergi Usul Kanununun 227 inci maddesinin üçüncü fıkrasında, Bu Kanuna göre kullanılan veya bu Kanunun Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye dayanılarak kullanma mecburiyeti getirilen belgelerin, öngörülen zorunlu bilgileri taşımaması halinde bu belgeler vergi kanunları bakımından hiç düzenlenmemiş sayılır. hükmü yer almaktadır.

Anılan Kanunun Mükerrer 257 inci maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinde yer alan hükme göre, Maliye Bakanlığı, vergi güvenliğini sağlamak amacıyla niteliklerini belirleyip onayladığı elektrikli, elektronik, manyetik ve benzeri cihazlar ve sistemleri kullandırmaya ilişkin zorunluluk getirmeye, uygulamaya ait usul ve esasları belirlemeye yetkili kılınmıştır.

3100 Sayılı Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Kanunun 1 inci maddesinin (1) numaralı bendinde Satışı yapılan malları aynen veya işlendikten sonra satışını yapanlar dışındaki kimselere satan veya aynı kimselere hizmet veren birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, bu Kanuna göre ödeme kaydedici cihaz kullanmak mecburiyetindedirler. denilmiştir.

Yukarıdaki kanun hükümlerinin Maliye Bakanlığına tanıdığı yetkiye istinaden, söz konusu işyerlerinde müşteriye, sipariş ettiği ürünleri takip etmesi ve alması için verilen belgeleri üreten cihazların, 01.07.2011 tarihinden itibaren ödeme kaydedici cihazlara bağlı olarak kullanılması zorunluluğu getirilmiştir.

Buna göre, söz konusu takip cihazlarının, yapılan satışa ilişkin olarak yalnızca ödeme kaydedici cihaz tarafından otomatik olarak iletilecek bilgilere göre (herhangi bir manuel giriş yapılmaksızın) fiş üretecek nitelikte olması gerekmektedir.

Bahse konu cihazların ödeme kaydedici cihazlara bağlanma işlemi, ödeme kaydedici cihaz firmalarının yetkili servislerince yapılacaktır. Ancak, bağlanma işleminden önce, ilgili ödeme kaydedici cihaz firmalarınca Maliye Bakanlığına müracaat edilerek, yapılacak bağlantının 3100 sayılı Kanun ve ilgili tebliğlerle belirlenen usul ve esaslara uygunluğu açısından izin alınması gerekmektedir. 

Bedeli alındıktan sonra yiyecek ve içeceklerin müşterilerin kendilerince servis edilmesi esasına göre yemek hizmeti verilen işyerlerini işleten mükelleflerin, bu Tebliğ ile getirilen zorunluluğa uymadıklarının tespiti halinde haklarında her bir tespit için Vergi Usul Kanununun Mükerrer 355 inci maddesine göre özel usulsüzlük cezası uygulanacaktır.

Şehirler Arasında Karayoluyla Yapılan Yolcu Taşımacılığında Belge Düzeni

Vergi Usul Kanununun 233 üncü maddesinde, Perakende satış fişi ile giriş ve yolcu taşıma biletleri seri ve sıra numarası dâhilinde teselsül ettirilir. Bu fiş ve biletler kopyalı iki nüsha olarak tanzim edilir ve bir nüshası müşteriye verilir...hükmü yer almaktadır. 

Diğer taraftan, Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmeliğin 7 inci maddesinin E/2 bölümünde giriş ve yolcu taşıma biletlerinde, işletmenin ticaret unvanı veya mükellefin adı soyadı, vergi dairesi adı ve hesap numarasının yazılacağı veya aynı bilgilerin teslimden önce matbaa işletmecisince firma kaşesi ile basılacağı; seri ve müteselsil sıra numarasının mutlaka baskı anında yazılmış olacağı, düzenleme tarihi ve alınan paranın miktarına ilişkin hususlar için yer ayrılacağı ifade edilmiştir. Aynı Yönetmeliğin 10 uncu maddesinin 5/a bendi uyarınca yolcu taşıma biletlerinin boyu 8 cm eni ise 17 cm ebadında olacaktır. 

Şehirlerarasında karayoluyla yapılan yolcu taşıma işlerinde belge düzeniyle ilgili olarak 173 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin (C/5) ve 356 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin (A) bölümlerinde gerekli açıklamalar yapılmıştır.

Anılan Kanunun Mükerrer 257 inci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi ile Maliye Bakanlığı, mükellef ve meslek grupları itibariyle muhasebe usul ve esaslarını tespit etmeye, bu Kanuna göre tutulmakta olan defter ve belgeler ile bunlara ilaveten tutulmasını veya düzenlenmesini uygun gördüğü defter ve belgelerin mahiyet, şekil ve ihtiva etmesi zorunlu bilgileri belirlemeye ve bunlarda değişiklik yapmaya yetkili kılınmıştır.

Maliye Bakanlığına tanınan bu yetkiye istinaden, söz konusu tebliğlerde yer alan düzenlemelere ilaveten, teknolojik gelişmeler sonucunda bu sektörde düzenlenecek yolcu taşıma biletlerinin daha kaliteli kâğıda basılması imkânı ve dağıtım kolaylığı dikkate alınarak şehirler arasında karayoluyla yapılan yolcu taşıma işiyle uğraşan mükelleflerin yolcu taşıma biletlerini bir nüsha ve dip koçanlı olarak (iki parçalı) düzenleyebilmeleri uygun görülmüştür.

Sözü edilen dip koçanlı yolcu taşıma biletlerinin dip koçanında ve yolcuya verilen parçasında ayrı ayrı olmak üzere mükellefin adı soyadı-unvanı, vergi dairesi, TC kimlik numarası veya vergi kimlik numarası, biletin seri ve sıra numarasına ilişkin bilgiler ve özel işaret (amblem) yer alacaktır. Ayrıca, her iki parçada da bedel ve düzenlenme tarihi bilgileri için yer ayrılacaktır.

Dip koçanlı yolcu taşıma biletinin yolcuda kalacak parçası bu ölçüden aşağı olmamak üzere 7x12, mükellefçe muhafaza edilecek parçası ise 7x6,5 cm ebadında olacak şekilde anlaşmalı matbaalara bastırılacaktır. 

Yolcu taşıma biletlerinin yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde düzenlenmemesi halinde her bir tespit için Vergi Usul Kanununun Mükerrer 355 inci maddesi uyarınca özel usulsüzlük cezası kesilecektir. Ayrıca söz konusu yolcu biletlerinin dip koçanları ve yolcuya verilen parçasıyla ilgili olarak aynı Kanunun Kaçakçılık Suçları ve Cezaları başlıklı 359 uncu maddesinde yer alan fiillerin işlendiğinin tespiti durumunda Kanunun 367 inci maddesi uyarınca işlem yapılacaktır.

Şehirlerarasında karayoluyla yapılan yolcu taşıma işiyle uğraşanlar tarafından düzenlenecek dip koçanlı yolcu taşıma biletlerinde yukarıda sayılan asgari bilgilerin yanı sıra istenilen diğer bilgilere de yer verilebileceği tabiidir. 

Şans Oyunlarında Belge Düzeni

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 227 inci maddesinde bu Kanuna göre kullanılan veya bu Kanunun Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye dayanılarak kullanma mecburiyeti getirilen belgelerin, öngörülen zorunlu bilgileri taşımaması halinde vergi kanunları bakımından hiç düzenlenmemiş sayılacağı belirtilmiş, ayrıca Maliye Bakanlığına, düzenlenmesi mecburi olan belgelerde bulunması gereken zorunlu bilgileri belirleme yetkisi verilmiştir.

Aynı Kanunun Mükerrer 257 inci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde de Maliye Bakanlığı, mükellef ve meslek grupları itibariyle muhasebe usul ve esaslarını tespit etmeye, bu Kanuna göre tutulmakta olan defter ve belgeler ile bunlara ilaveten tutulmasını veya düzenlenmesini uygun gördüğü defter ve belgelerin mahiyet, şekil ve ihtiva etmesi zorunlu bilgileri belirlemeye ve bunlarda değişiklik yapmaya yetkili kılınmıştır. 

Söz konusu maddelerin Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden şans oyunlarında belge düzenine dair yapılan düzenlemeler aşağıda yer almaktadır.

Spor Toto Teşkilat Başkanlığınca Oynatılan Sabit İhtimalli ve Müşterek Bahis Oyunları

3289 sayılı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 2 inci maddesi uyarınca, futbol ve diğer spor müsabakalarına dayalı sabit ihtimalli ve müşterek bahis oyunlarının düzenlenmesi hak ve yetkisi Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğüne ait olup, Genel Müdürlük bu yetkisini 7258 sayılı Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 2 inci maddesine istinaden Spor Toto Teşkilat Başkanlığı eliyle kullanmaktadır.

Ayrıca, mezkûr madde hükmüne göre, Spor Toto Teşkilat Başkanlığı söz konusu oyunların düzenlenmesi hak ve yetkisini bizzat kullanabileceği gibi kısmen veya tamamen özel hukuk tüzel kişilerine devredebilmekte veya mal ve hizmet satın alma yoluna gidebilmektedir.

Anılan Başkanlık tarafından bu çerçevede hâlihazırda iddaa ve spor toto oyunları oynatılmakta olup, sözkonusu oyunlar, Başkanlığın sözleşme ile bayilik ruhsatı verdiği sabit bayiler, sanal ortam bayileri ve gezici bayi aracılığı ile oynatılmaktadır.   

Yukarıda yer verilen kanunlara istinaden çıkarılan Spor Müsabakalarına Dayalı Sabit İhtimalli ve Müşterek Bahis Oyunları Uygulama Yönetmeliğinin 25 inci maddesi uyarınca yapılan sözleşme ile gezici bayilik faaliyetini yürütme yetkisi özel hukuk tüzel kişisi olan bir Başbayiye verilmiş olup, Başbayi tarafından da gezici alt bayiler aracılığı ile sabit ihtimalli ve müşterek bahis oyunları oynatılmaktadır.

Spor Toto Teşkilat Başkanlığınca yukarıda sayılan bayiler aracılığıyla oynatılan oyunlara ilişkin bilgiler, 5738 sayılı Spor Müsabakalarına Dayalı Sabit İhtimalli ve Müşterek Bahis Oyunlarının Özel Hukuk Tüzel Kişilerine Yaptırılması Hakkında Kanun hükümleri gereği tesis edilen Merkezî Bahis Sisteminde toplanmakta ve depolanmaktadır.  

Söz konusu oyunların, gerek Spor Toto Teşkilat Başkanlığının sabit ve sanal ortam bayileri, gerekse Başbayi tarafından tesis edilen gezici alt bayiler aracılığıyla oynatılması karşılığında bayiler, Spor Toto Teşkilat Başkanlığından veya Başbayiden bu aracılık hizmetleri için komisyon ve ödeme primleri almaktadırlar. Bayilerin, söz konusu komisyon ve ödeme primleri için Spor Toto Teşkilat Başkanlığına veya Başbayiye, Vergi Usul Kanunu hükümleri gereğince, fatura düzenlemeleri gerekmektedir.

Ancak, Vergi Usul Kanununun yukarıda yer verilen hükümlerinin Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden,

a) Spor Toto Teşkilat Başkanlığı tarafından, söz konusu Merkezî Bahis Sisteminden (taraflar arasındaki işlemlere ilişkin bilgilerin elektronik ortamda takibine imkân veren, dışarıdan hiç bir müdahale yapılması mümkün olmayan ve oluşan tüm bilgileri değiştirilemeyecek ve silinemeyecek şekilde muhafaza edebilecek nitelikleri haiz olması şartıyla) her bir bayi itibariyle hâsılat, komisyon ve ikramiye ödeme primi vb. bilgileri ihtiva eden Bayi Hâsılat Raporu alınması, Başkanlığın sabit bayilerince de bu rapora istinaden kendi terminalleri vasıtası ile Bakiye Raporunun düzenlenmesi kaydıyla, Başkanlığın Bayi Hâsılat Raporuna istinaden kayıtlarını yapması; bayilerin ise fatura düzenlemeksizin Bakiye Raporuna istinaden hâsılat kayıtlarını yapmaları,

b) Gezici Bayi vasfını haiz Başbayi tarafından söz konusu Merkezî Bahis Sisteminden (taraflar arasındaki işlemlere ilişkin bilgilerin elektronik ortamda takibine imkân veren, dışarıdan hiç bir müdahale yapılması mümkün olmayan ve oluşan tüm bilgileri değiştirilemeyecek ve silinemeyecek şekilde muhafaza edebilecek nitelikleri haiz olması şartıyla) her bir gezici alt bayi itibariyle hâsılat, komisyon ve ikramiye ödeme primi vb. bilgileri ihtiva eden Bayi Hâsılat Raporu alınması; gezici alt bayiler tarafından ise, bayilik komisyonu ve ikramiye ödeme primi açısından, Merkezi Bahis Sisteminden söz konusu Bayi Hâsılat Raporuna uygun olarak kendi terminalleri vasıtası ile Bakiye Raporu alınması kaydıyla, bayilerin hâsılat kayıtlarını fatura düzenlemeksizin Bakiye Raporuna istinaden yapması, Başbayinin de gider kayıtlarını Bayi Hâsılat Raporuna istinaden yapması,

uygun görülmüştür.

 Türkiye Jokey Kulübü Tarafından Oynatılan Müşterek Bahis Oyunları

6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanunun 1 inci maddesinde yer alan hükme göre, Türkiye sınırları içerisinde at yarışları düzenlemeye, yurt içinde ve yurt dışında düzenlenen yarışlar üzerine yurt içinden ve yurt dışından müşterek bahis kabul etmeye Tarım ve Köyişleri Bakanlığı yetkilidir. Mezkûr Bakanlık aynı Kanunun 5 inci maddesine istinaden bu yetkisini süre belirtmek suretiyle Türkiye Jokey Kulübüne devretmiştir. Söz konusu yetkinin süresi Bakanlar Kurulunun 28.01.2008 tarihli ve 2008/13260 sayılı kararı ile 22.11.2013 tarihine kadar uzatılmıştır. Türkiye Jokey Kulübü müşterek bahis faaliyetlerini sabit ve sanal bayileri aracılığıyla yürütmektedir.

Söz konusu oyunların Türkiye Jokey Kulübünün sabit ve sanal bayileri aracılığıyla bilet karşılığı oynatılması sonucunda bayilerin bu Kulüpten alacakları komisyon ve ödeme primleri için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre, bayiler tarafından fatura düzenlenmesi gerekmektedir.

Ancak Vergi Usul Kanununun yukarıda yer verilen hükümlerinin Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden:

Türkiye Jokey Kulübü tarafından, Merkezî Bilgi İşlem Sisteminden (taraflar arasındaki işlemlere ilişkin bilgilerin elektronik ortamda takibine imkân veren, dışarıdan hiç bir müdahale yapılması mümkün olmayan ve oluşan tüm bilgileri değiştirilemeyecek ve silinemeyecek şekilde muhafaza edebilecek nitelikleri haiz olması şartıyla) her bir bayi itibariyle yapılan satış ve ödenen kazançlı bilet tutarları üzerinden alınan prim tutarları vb. bilgileri ihtiva eden Müşterek Bahis Oyun Raporu alınması; anılan Kulübün sabit bayileri tarafından ise söz konusu rapora uygun olarak münferit Bahis Oyun Raporu alınması kaydıyla, Kulübün kayıtlarını Müşterek Bahis Oyun Raporuna, bayilerin ise hâsılat kayıtlarını fatura düzenlemeksizin Bahis Oyun Raporuna istinaden yapmaları uygun görülmüştür.

Ortak Hükümler

Yukarıda sayılan raporların, faturada bulunması zorunlu asgari bilgileri taşıması ve azami yedi günlük süre içinde düzenlenmesi, ayrıca Vergi Usul Kanunu uyarınca muhafazası ve istenildiğinde ibraz edilmesi gerekmektedir. Diğer taraftan, bu belgelerin basımı için önceden izin alınması ve bunların anlaşmalı matbaalara bastırılması veya noterlere tasdik ettirilmesi zorunluluğu bulunmamaktadır. 

Ayrıca, Gelir İdaresi Başkanlığı duyuracağı esaslar dâhilinde, Spor Toto Teşkilat Başkanlığı ve Başbayii ile Türkiye Jokey Kulübünden, devamlı olarak bilgi verilmesini isteyebilir. 

Diğer taraftan, bu Tebliğ kapsamındaki Spor Toto Teşkilat Başkanlığı, Türkiye Jokey Kulübü, başbayi ve bayiler (gezici alt bayiler ve sanal bayiler dahil) tarafından oynatılan oyunlar karşılığında müşteriye Vergi Usul Kanunu uyarınca ayrıca bir belge düzenlenip verilmeyecektir.

Öte yandan, Spor Toto Teşkilat Başkanlığı ile Türkiye Jokey Kulübünün sanal bayileri bu tebliğde ihdas edilen belge düzenine tâbi olmayıp, oynattıkları oyunlar karşılığında elde ettikleri hâsılat, komisyon, ikramiye ödeme primleri vb. gelirleri için bahsedilen Başkanlık veya Kulübe Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre fatura düzenleyeceklerdir.