İBRANAME

İbraname, işçinin hizmet sözleşmesinin sona ermesi sırasında diğer bir ifadeyle işçinin işten ayrılması esnasında düzenlenir.

İşçinin işyerinde çalışması devam ederken işçiden alınan ibranameler geçerli değildir. Eğer ki işçi ile işveren arasında anlaşmazlık var ise böyle bir durumda ibranamenin ne zaman düzenlendiğinin ispat edilmesi işçiye aittir. İbranamenin hizmet sözleşmesi sona ermeden kendisinden alındığını işçi ispat edebilirse, taraflar arasında düzenlenen ibraname geçersiz kabul edilmektedir.

İbranamenin yazılı olarak düzenlenmesi şarttır. Bu yazılı şekil için bir dayatma yoktur. İster daktilo(Bilgisayar), isterse el yazısı, isterse noter huzurunda düzenlensin önemli olan tüm hakların verildiğini ispattan uzak olmasın. İşçinin el yazısı ile düzenlenmiş ibranameler ileride ortaya çıkacak uyuşmazlıklarda delil olarak işveren lehine kullanılabilinir.

Uygulamada maktu bir şekil yoktur.

Ana hatları ile işçinin işe giriş tarihi, işten ayrılış tarihi, iş akdi fesh edilmesi ile kanundan doğan alacak ve hakları kalem kalem ibraname de yer alırsa, bunların ödeme biçimi de yazılması halinde ileride doğacak uyuşmazlıklarda bu ödemeler kayıt altına alınmasıyla yazılı ibraname şekil olarak birbirleri ile uyuşarak iş mahkemelerinde ispat aracı olarak kullanılacaktır.

İbranamelerde farklı kalemler kullanılmamalıdır. Tarih ve imza haneleri boş bırakılmamalıdır. Özellikle ibranamede işverenin unvanı, adresi, işçinin adı soyadı  ve imzası bulunmalıdır.

İbraname de ayrıca iki nüsha düzenlenmeli, bir nüshası işçiye teslim edilmesi gereklidir. İşçi tarafına teslim edildiğine dair, işverende kalacak nüshaya imza ile işçiye teslim edildiğinin şerhi konulmalı hatta işçinin kendisine ait nüshayı teslim aldığının ibaresi kayıt olarak düşülmelidir.

İşçi alacaklarına karşı her ödemeyi ispat edecek belgelerin bulunması gerekir. Bunlar Alındı Makbuzları yada Ücret Hesap Pusulaları gibi ücretliye ait bordroların düzenlenmesi, işletmenin resmi kayıtlarına geçmesi gerekir.

Uygulamada makbuz (Hesap Pusulası) imzaladığı halde makbuzda (Hesap Pusulasında) yer alan rakamı almayan işçinin, iş hukukunda karşılıksız ibranın geçerli olmaması sebebiyle, işyeri kayıtları ile kendisine ödeme yapılmadığını ispat etmek suretiyle makbuzu (Hesap Pusulası) geçersiz kılması mümkün olacaktır.

İbranameye  işçi ve işverenin Sulh Anlaşması da denilebilir.

İki taraf da Mahkemeye gitmeden aralarında sulh olması ile ibra anlaşması serbest irade beyanıyla ortaya koyabilirler.

Yargıtay uzun yıllardır yerleşmiş içtihadıyla, miktar içeren ibranameleri makbuz olarak değerlendirmektedir. Doktrinde de, miktar içermeyen ibranamelerin de makbuz niteliğinde sayılabileceğine işaret edilmiştir. Bunun içinde ibranamede miktar yazılmasa bile işyerinin resmi kayıtları dikkate alınarak ödemenin işçiye yapıldığını işveren tarafından ispat yükümlülüğü ile gerçekleşir.

İşçinin bir ibranameyi imzalarken bazı haklar açısından ihtirazi kayıt koyması halinde Yargıtay bu şekilde kayıt içeren ibranamelerin, işçinin ihtirazi kayıt koyduğu alacaklar açısından geçerli olmayacağına hükmetmektedir. Bir ibranameyi imzalayan işçiler, hesaplama güçlüğü nedeniyle ya da sağlıklı karar veremediklerinden ibranameye ihtirazi kayıt koyabilmektedir.

Herhangi bir hakkın tamamına veya fazlaya ilişkin kısmına yönelik olabileceği gibi, ibranamenin tamamına yönelik de olabilmektedir.

İbranamede işçinin ihtirazi kaydı, açıkça belli bir hak ile ilgili olabileceği gibi, bir hakkının fazlasının saklı olduğu şeklinde bir ifade içerebilir. Bu tür bir çekince, herhangi bir hakka ilişkin çekincedir. Buna karşılık herhangi bir hak belirtmeden “fazlaya ilişkin haklarım saklıdır.” “her türlü kanuni haklar saklı…” şeklinde kayıtlar ibra belgesinin bütününe yönelik çekince sayılır. Bunun yanında, “kanuni haklar aranmak üzeredir ve arayacağım” ya da “kanuni haklarım bakidir.” şeklinde ifadeler de uygulamada ihtirazi kayıt olarak kabul edilmektedir.

Taraflar arasında düzenlene iş sözleşmesinin sona ermesi ile birlikte İbranamenin geçerli olabilmesi için, tarafların ehliyet sahibi olmaları, kural olarak ibranamenin miktar içermesi, açık anlaşılır olması, çelişki içermemesi, hak veya alacak doğmadan önce yapılmış olması, yazılı olması, işçi tarafından imzalanması ve işverene teslim edilmesi gerekmektedir.

İş hukuku alanında uygulanan ibraname, esasında işçi açısından çok önemli olan hakları ortadan kaldıran bir belge olması nedeniyle, geçerliliği konusunda dar bir yoruma tabi tutulması sonucunu ortaya çıkarmıştır. Çünkü ibraname de dar anlamda borcu sona erdiren bir nedendir. Bu kapsamda “ibranamenin dar yorumlanması” ve bu kapsamda “işçi yararına yorum” ve “işçinin korunması” ilkeleri genel olarak benimsenmiştir.

Kaynak : A.Vedat İLKİ Muhasebe net.